Βρισκόμαστε στο 2019, και πλέον η παγκόσμια κοινότητα έχει αποδεχτεί και θεωρεί απαραίτητα τα μαθήματα ρομποτικής και προγραμματισμού. Ένα πολύ μικρό ποσοστό μόνο αμφιβάλει για την αξία που μπορούν να προσθέσουν στα σχολικά προγράμματα, ειδικά όσον αφορά την εκμάθηση των STEM. Χάρη στο αυξημένο ενδιαφέρον και τις προσπάθειες των εκπαιδευτικών, των σχολείων και των διαφόρων ιδρυμάτων, η ρομποτική και τα μαθήματα προγραμματισμού εισάγονται πλέον στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση σε ολόκληρο τον κόσμο. Αν και η ενσωμάτωση της ρομποτικής στην διδακτέα ύλη βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, η έκρηξη ενδιαφέροντος για τα STEM έχει ήδη δώσει θετικά αποτελέσματα όσον αφορά στα οφέλη που προσφέρει στους μαθητές. Η υπολογιστική σκέψη, η βαθύτερη κατανόηση του κόσμου, η δημιουργικότητα, η εύρεση προβλημάτων και η επίλυση τους είναι μερικές από τις δεξιότητες που αναφέρονται συχνότερα ότι αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια αυτών των δραστηριοτήτων.

"[...] η ρομποτική μπορεί να εφαρμοστεί ή να χρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπους. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διδασκαλία αλλά και την προσέλκυση μαθητών στα STEM, για να δείξει τις συνδέσεις μεταξύ διαφόρων επιστημονικών πεδίων ή για να παρουσιάσει στην πράξη πώς εφαρμόζονται διάφορες θεωρητικές έννοιες.” [1]

Καθώς η ρομποτική και ο προγραμματισμός έχουν αρχίσει να εξαπλώνονται ευρέως σαν εξωσχολική δραστηριότητα, ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει αρχίσει να έρχεται στο προσκήνιο. Οι εκπαιδευτικοί, που μέχρι πρόσφατα βρίσκονταν στο προσκήνιο, αρχίζουν να αναγνωρίζονται πλέον ως ο κύριος σύνδεσμος μεταξύ των σχολείων, των μαθητών και των νέων τάσεων STEAM. Παρακάτω θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε μερικές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όσοι θέλουν να ασχοληθούν με τη διδασκαλία των STEAM καθώς και να εξηγήσουμε γιατί ο ρόλος τους είναι τόσο σημαντικός. 

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ "ΚΑΛΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ"

Όλοι, γονείς και μαθητές, επιθυμούν να έχουν τους καλύτερους δασκάλους. Είναι ευρέως γνωστό πως η καθοδήγηση από έναν καλό εκπαιδευτικό εγγυάται έναν πολύ καλό βαθμό. Πώς όμως εντοπίζει κανείς έναν "καλό δάσκαλο"; Ως συνήθως, μπορείτε να βρείτε μια πληθώρα από σχετικές συμβουλές. Στα δημοτικά σχολεία, οι περισσότεροι συνιστούν κάποιον ανοιχτό προς τα παιδιά και φιλικό. Σύμφωνα με ορισμένα άρθρα, οι «καλοί δάσκαλοι» πρέπει να διαθέτουν πολλά προσόντα στον τομέα τους και να είναι συνεχώς ενημερωμένοι για τις πρόσφατες έρευνες και εξελίξεις. Φυσικά είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει πάντα να έχουν κίνητρο, να είναι χαρισματικοί αλλά και να εμπνέουν τους μαθητές. Επιπλέον, κάθε "καλός δάσκαλος" αναμένεται να θυσιάζει τον προσωπικό του χρόνο για το σχολείο. Με άλλα λόγια, να εγκαταλείψει ένα μέρος της προσωπικής του ζωής.

Αλλά οι πραγματικοί δάσκαλοι είναι άνθρωποι, όπως και όλοι μας. Παρόλο που προσπαθούν για το καλύτερο, και οι περισσότεροι από αυτούς είναι παθιασμένοι με τη διδασκαλία, είναι λογικό να έρθουν αντιμέτωποι με εμπόδια και αποτυχίες στο περιβάλλον εργασίας τους. Και ειλικρινά, ο καθένας από εμάς χρειάζεται και λίγο χρόνο για τον εαυτό του. Κάθε μέρα, οι δάσκαλοι έρχονται αντιμέτωποι με προβλήματα που οι μαθητές τους δεν θα μάθουν ποτέ.

Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν έρχονται συχνά αντιμέτωποι με την έλλειψη χρόνου. Γιατί; Αντίθετα με την κοινή γνώμη, δεν έχει να κάνει με την έλλειψη αυτοπειθαρχίας. Οι εκπαιδευτικοί δεν εργάζονται μόνο ενόσω βρίσκονται στην τάξη. Πρέπει να ελέγχουν και να διορθώνουν τις εργασίες των μαθητών τους, να γράφουν αναφορές, να σχεδιάζουν τα επόμενα μαθήματα (λαμβάνοντας υπόψη το ρυθμό της κάθε τάξης, τα απρόβλεπτα γεγονότα, τις προτιμήσεις των μαθητών, τις απαιτήσεις των σχολικών προγραμμάτων σπουδών κλπ.), να πραγματοποιούν συναντήσεις με τους γονείς ή ακόμα και να προετοιμάζουν και να ταξινομούν τον εξοπλισμό, ειδικά εάν χρησιμοποιούν ειδικά εκπαιδευτικά πακέτα. Κάποια ακόμα καθήκοντα που δεν είναι ιδιαίτερα προφανή και επιβάλλονται από τη σχολική διοίκηση, περιλαμβάνουν διοικητικά καθήκοντα, παροχή γραπτών εκθέσεων ή καταγραφών, παρακολούθηση και ανάλυση δεδομένων κτλ. Όλα αυτά μαζί, δημιουργούν ένα μη παραγωγικό, περιττό και δύσκολα διαχειρίσιμο φόρτο εργασίας [2]. Στο σενάριο που περιγράψαμε παραπάνω, υποθέτουμε ότι ο δάσκαλός μας εργάζεται με πλήρες ωράριο σε ένα μόνο σχολείο. Στην πραγματικότητα, πολλοί δάσκαλοι ανά τον κόσμο δεν έχουν το συγκεκριμένο προνόμιο και χρειάζεται να διδάξουν και σε σχολεία με μερική απασχόληση. Οι λόγοι συνήθως ποικίλουν, αλλά συχνά συνδέονται είτε με χαμηλά σχολικά κεφάλαια είτε με ανεπαρκή μισθό και οφέλη. Αυτό προφανώς περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα.

Λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες εργασίας, είναι κατανοητό ότι οι εκπαιδευτικοί μπορεί να αισθάνονται υποτιμημένοι και να χάνουν το κίνητρό τους κατά περιόδους. Η απογοήτευση επηρεάζει περισσότερο τους νέους εκπαιδευτικούς. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, σχεδόν οι μισοί από τους δασκάλους κάτω των 36 ετών σκέφτονται να εγκαταλείψουν οριστικά το επάγγελμα [3], επειδή η ψυχική τους υγεία επιδεινώνεται λόγω του υπερβολικού φόρτου εργασίας. Η κατάσταση στις ΗΠΑ δεν είναι και πολύ καλύτερη. Περίπου το 30% των εκπαιδευτικών απογοητεύονται από την εργασία τους και ένας στους δέκα σκέφτεται σοβαρά την παραίτηση [4]. Βλέποντας αυτούς τους αριθμούς, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι δεν έχουν αρκετό χρόνο να ενημερωθούν για τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα τους. Ωστόσο, ακόμη και εκείνοι που δεν ταιριάζουν ακριβώς στον δημοφιλή ορισμό ενός «καλού δασκάλου» αξίζουν σεβασμό. Παρά τις κακουχίες, επιμένουν και προσπαθούν να μεταδώσουν τη γνώση σε όσους το χρειάζονται περισσότερο - τους μαθητές τους.

ΕΧΟΥΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΑΝΑΓΚΗ ΤΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ;

Ναι, εννοείται πως τους έχουμε. Ωστόσο, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι θα ήταν πιο αποτελεσματικό, αντί να βοηθήσουμε τους εκπαιδευτικούς, να τους αφαιρέσουμε εντελώς από την εξίσωση. Ένας τρόπος θα ήταν να δημιουργηθεί μια φιλική προς τους μαθητές διεπαφή διδασκαλίας υποστηριζόμενη από βάσεις δεδομένων με γνώσεις. Αν και αυτή η ιδέα ακούγεται καινοτόμος και καταπληκτική, έχει και ορισμένα ελαττώματα. Αγνοεί εντελώς τις διάφορες μορφές μάθησης και αναμένει από το παιδί να ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του απολύτως και πρόθυμα από μόνο του. Ναι, τα παιδιά διψούν για γνώση, αλλά δεν λατρεύουν όλα όσα προβλέπει το σχολικό πρόγραμμα. Στην ουσία, αυτή η λύση θα μπορούσε να λειτουργήσει για μερικούς, αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι θα λειτουργούσε για όλα τα παιδιά. Ένα άλλο θέμα που συχνά αναφέρεται στο πλαίσιο της απαξίωσης των εκπαιδευτικών είναι η εκπαίδευση στο σπίτι. Προσφέρει ατομική προσέγγιση και πραγματικά οφέλη για τους μαθητές, ειδικά εάν ζουν σε περιοχές που δεν παρέχεται ποιοτική δημόσια εκπαίδευση. Ωστόσο, ακόμη και αν όλα τα μέλη της οικογένειας έχουν τα προσόντα και έχουν λάβει επαρκή εκπαίδευση για να διδάξουν μόνοι τους, λόγω της δέσμευσης και του χρόνου που πρέπει να θυσιάσουν, η λύση αυτή δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους.

Η τεχνολογία προχωράει ολοένα και περισσότερο, αλλά οι εκπαιδευτικοί παραμένουν αναγκαίοι. Απεναντίας η απόρριψή τους θα οδηγούσε σε περισσότερα εμπόδια για τους μαθητές και σε έλλειψη ουσιαστικής καθοδήγησης. Οι εκπαιδευτικοί δεν βάζουν μόνο κανόνες και βαθμολογίες στους μαθητές, αλλά τους παρακινούν κιόλας. Το να παίρνει κανείς καλούς βαθμούς μπορεί να είναι ένα σημαντικότατο κίνητρο, αλλά το πάθος και ο ενθουσιασμός των δασκάλων είναι αυτό που στην ουσία γοητεύει περισσότερο τους μαθητές και τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν να μαθαίνουν. Στην ουσία, οι εκπαιδευτικοί είναι σαν τον κινητήρα που καθοδηγεί τους μαθητές. Αυτή η φανταστική δυναμική μπορεί να επιτευχθεί τόσο από έμπειρους εκπαιδευτικούς όσο και από εκείνους που τώρα αρχίζουν να διδάσκουν ένα εντελώς νέο θέμα. Στην πραγματικότητα, ένας δάσκαλος που ξεκινά κάτι καινούριο μπορεί να δημιουργήσει έναν ισχυρότερο δεσμό με τους μαθητές. Περνώντας από την ίδια διαδικασία μάθησης με τα παιδιά, ο δάσκαλος αποκτά μια σαφέστερη εικόνα για την προοπτική των μαθητών, που του επιτρέπει να προσαρμόζει καλύτερα το υλικό. Ένας δάσκαλος που ενημερώνεται συνεχώς μπορεί να έχει μια τεράστια και θετική επίδραση στους μαθητές. Γίνεται η ζωντανή απόδειξη του “αν το μπορώ να το κάνω εγώ, τότε μπορείτε και εσείς“ - αποτελώντας έμπνευση για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.

Ένα άλλο σημαντικό καθήκον που επιτελεί ένας δάσκαλος είναι το να καταφέρνει να “μεταφράζει” την ακατέργαστη γνώση. Φυσικά, ο κάθε μαθητής έχει διαφορετικό τρόπο που μαθαίνει και αποκτά γνώσεις. Συνήθως, εναπόκειται στους εκπαιδευτικούς να παρουσιάσουν αυτή τη γνώση με τρόπο (ή τρόπους) που θα επιτρέψει σε όλους τους μαθητές να κατανοήσουν και να εμπεδώσουν την κάθε έννοια. Ορισμένα εκπαιδευτικά προγράμματα μπορεί να λαμβάνουν υπόψη τον τρόπο μάθησης, αλλά στην ουσία, η επιλογή και η εφαρμογή τους στην τάξη εξαρτάται από τον δάσκαλο, ο οποίος γνωρίζει καλύτερα τους μαθητές του.

Τέλος, ο σημαντικότερος ρόλος των εκπαιδευτικών είναι να δρουν ως "καθοδηγητές”. Τους έχει ανατεθεί να καθοδηγούν ολόκληρη την τάξη ώστε να προχωρά μπροστά, αλλά αν είναι απαραίτητο, να προσεγγίσουν και να βοηθήσουν και εκείνους που χάνονται στην πορεία. Οι δάσκαλοι μπορούν να εντοπίσουν τους εξαιρετικά παθιασμένους μαθητές και να τους βοηθήσουν ώστε να καταφέρουν να αναπτύξουν πλήρως τις ικανότητές τους. Η ευθύνη για την αξιοποίηση των ικανοτήτων όλων των μαθητών εξαρτάται από τους δασκάλους, οι οποίοι αντιλαμβάνονται αυτή τους την ευθύνη. Στην τελική, αυτός δεν είναι και ο ρόλος του καλού δασκάλου;

ΦΙΛΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΑΣΚΑΛΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ STEAM 

Οι πρόσφατες αναλύσεις των STEAM τονίζουν την αναγκαιότητα των εκπαιδευτικών. Επίσης, επιβεβαιώνουν ότι η πλειονότητα των εκπαιδευτικών διστάζουν να διδάξουν μαθήματα προγραμματισμού και ρομποτικής [5]. Αυτό είναι κατανοητό, ειδικά από τη στιγμή που δεν τηρούνται οι βασικές ανάγκες των περισσότερων εκπαιδευτικών. Ωστόσο, η αυξανόμενη ζήτηση για δεξιότητες πληροφορικής απαιτεί από τους μαθητές να αρχίσουν να μαθαίνουν τώρα και από τους εκπαιδευτικούς να έρθουν αντιμέτωποι με αυτή την πρόκληση. Ευτυχώς, υπάρχει ένα μονοπάτι που μπορούν να ακολουθήσουν προκειμένου να προετοιμαστούν κατάλληλα.

Το “Kradolfer et al. διεξήγαγε μια πληρέστατη ανάλυση χρησιμοποιώντας κοινωνιολογικές μεθόδους για να κατανοήσει τους παράγοντες αποκλεισμού της χρήσης ρομπότ από εκπαιδευτικούς που ήταν ήδη εξοικειωμένοι με αυτήν την τεχνολογία. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι περιορισμοί είναι είτε αποτέλεσμα της υψηλής τιμής των ρομπότ, είτε της απουσίας κατάλληλου πλαισίου ή  παιδαγωγικής έρευνας στην εκπαιδευτική ρομποτική είτε λόγω έλλειψης κατάλληλου υλικού και κατάρτισης των εκπαιδευτικών »[6]

Πρώτον, ακόμα και για εκπαιδευτικούς με εμπειρία, πρέπει να προσφέρεται μία κατάρτιση όταν απαιτείται η διδασκαλία ενός νέου αντικειμένου. Αν και η εμπειρία είναι πολύτιμη, ο καθένας θεωρείται αρχάριος σε τέτοιες περιπτώσεις. Η αρχή γίνεται επίσης ευκολότερη αν κάποιος σας δείξει τα βασικά, ειδικά από τη στιγμή που η γνώση απαιτείται εδώ και τώρα. Επιπλέον, υπάρχουν πάντα άγνωστα και απροσδόκητα αποτελέσματα σε οποιοδήποτε νέο πεδίο. Η σωστή προετοιμασία βοηθά να αντιμετωπίσει κανείς τέτοιες προκλήσεις. Ωστόσο, δεν είναι πάντα αρκετό.

Αυτό οδηγεί στη δεύτερη βοήθεια που θα πρέπει να είναι διαθέσιμη σε όλους τους εκπαιδευτικούς που αρχίζουν τη διδασκαλία της ρομποτικής: επαγγελματικές συμβουλές και καθοδήγηση. Οι συμβουλές είναι πάντα χρήσιμες, πόσο μάλλον τη στιγμή που τις έχουμε ανάγκη. Σε μία τέτοια δύσκολη ώρα διαβεβαιώνουν τον δάσκαλο ότι δεν είναι μόνος του και κάτι τέτοιο εγγυάται μια ομαλή ροή μαθήματος, που σαν αποτέλεσμα κάνει και τους μαθητές χαρούμενους.

Τρίτον, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν πρόσβαση σε εκπαιδευτικό υλικό υψηλής ποιότητας. Το υλικό αυτό θα πρέπει να παρέχει επαρκείς γνώσεις, ενώ παράλληλα να είναι φιλικό τόσο προς τους μαθητές όσο και τους εκπαιδευτικούς. Προς το παρόν, αυτή η έλλειψη είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στην εισαγωγή της ρομποτικής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Σύμφωνα με τον Mubin et al .: "Μία από τις σημαντικότερες αδυναμίες [...] είναι η απουσία ενός σαφώς καθορισμένου αναλυτικού προγράμματος σπουδών και διδακτικού υλικού για τους εκπαιδευτικούς [7]. ". Αυτό μπορεί να ακουστεί υπερβολικό λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή τη στιγμή κυκλοφορεί στο διαδίκτυο πληθώρα δωρεάν υλικού για τη διδασκαλία της ρομποτικής και του προγραμματισμού [8]. Ωστόσο το υλικό αυτό τις περισσότερες φορές δημιουργείται από μη επαγγελματίες, είναι διάσπαρτο και η ποιότητά του δεν είναι πάντα η επιθυμητή. Η συγκέντρωσή του σε ένα αποδεκτό πρόγραμμα σπουδών θα απαιτούσε πολύ χρόνο και προσπάθεια, χωρίς να λάβουμε υπόψη και το γεγονός ότι απαιτείται και μετάφραση. Παρόλο που τα Αγγλικά θεωρούνται παγκόσμια γλώσσα, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι γηγενείς αγγλόφωνοι, πόσο μάλλον τα παιδιά. Η προετοιμασία διαφόρων γλωσσικών εκδόσεων εκπαιδευτικού υλικού είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση της κατανόησης και της αποτελεσματικής εκμάθησης όσων δεν είναι φυσικοί ομιλητές της αγγλικής γλώσσας. Δυστυχώς, οι όσοι παράγουν τέτοιο υλικό το αγνοούν πλήρως. Επιπλέον, τα δωρεάν εκπαιδευτικά υλικά δεν είναι πάντοτε φιλικά προς τους εκπαιδευτικούς. Τείνουν να μην υπολογίζουν τους νέους δασκάλους σε αυτό το πεδίο, οι οποίοι και αυτοί μαθαίνουν μαζί με τους μαθητές. Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα είναι πιο σοβαρό από ότι φαίνεται με μία πρώτη ματιά. Εάν ένας δάσκαλος δεν μπορεί να καταλάβει το περιεχόμενο, πώς υποτίθεται ότι θα περάσει αυτή τη γνώση στους μαθητές του; Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ούτε οι μαθητές μαθαίνουν και κατανοούν χωρίς την καθοδήγηση κάποιου ειδικού.

Τα κατάλληλα υλικά, η κατάρτιση και η υποστήριξη αποτελούν την παγκόσμια λύση στις ανάγκες των εκπαιδευτικών ρομποτικής και προγραμματισμού παγκοσμίως. Η εισαγωγή αυτών των θεμάτων στις τάξεις μπορεί να γίνει μία εύκολη διαδικασία με τη βοήθεια καθηγητών που προετοιμάζονται και καθοδηγούνται από επαγγελματίες. Αυτοί οι εκπαιδευτικοί, φυσικά, αποτελούν πρότυπα, εμπνέοντας τους συναδέλφους τους και τους μαθητές τους. Σχεδόν οποιοσδήποτε πρόθυμος μπορεί να γίνει ένας καλός δάσκαλος τωνSTEAM, αν υπάρχει φυσικά και η κατάλληλη υποστήριξη. Παρ 'όλα αυτά, το να είσαι δάσκαλος δεν είναι εύκολη δουλειά. Έτσι θυμηθείτε να ευχαριστήσετε τον δάσκαλό σας την επόμενη φορά που θα τον δείτε για όλη την προσπάθεια που έχει καταβάλει.

REFERENCES:

1. Robotics for All Ages: A Standard Robotics Curriculum for K-16 by Carlotta A. Berry, Sekou L. Remy, Tamara E. Rogers, 2016
2. Workload Challenge: Analysis of teacher consultation responses by CooperGibson Reseach, 2015
3. Half of young teachers considering quitting the profession by Rachel Pells, 2017
4. Public School Teacher Autonomy, Satisfaction, Job Security, and Commitment: 1999–2000 and 2011–12 by National Center for Education Statistics, 2018
5. How do teachers perceive educational robots in formal education? A study based on the Thymio robot by Morgane Chevalier, Fanny Riedo, Francesco Mondada, 2016
6. A Sociological Contribution to Understanding the Use of Robots in Schools: The Thymio Robot by Sabine Kradolfer, Simon Dubois, Fanny Riedo, Francesco Mondada, Farinaz Fassa, 2014
7. A Review of the Applicability of Robots in Education by Omar Mubin, Catherine J. Stevens, Suleman Shahid, Abdullah Al Mahmud, Jian-Jie Dong, 2013
8. Bringing Robotics to Formal Education by Francesco Mondada, Michael Bonani, Fanny Riedo, Manon Briod, Léa Pereyre, Philippe Rétornaz, Stéphane Magnenat, 2017